EXPOSICIÓN NO MUSEO DO POBO GALEGO

E chegou o día, este sábado 16 de novembro de 2013, inaugurouse a exposición dos traballos no Museo do Pobo Galego, ao lado de onde descansan entre outros: Rosalía e Castelao. Nerviosos pola responsabilidade e por coñecer a impresión que causaría a exposición nos visitantes e nas autoridades. Ao final todo foi ben, viñeron a facernos compañía neste día tan especial, as colegas das Escolas de Cerveira co seu director e a Vereadora da Cámara Municipal de Vilanova de Cerveira, compañía que agradecemos no momento de recibir o premio, tamén nos lembramos de Fuco Fariña que nos orientou e animou durante este ano de traballo tan intenso.

Os nervios e as presas fixeron que non agradecéramos, durante o acto, a varias persoas que nos axudaron moito para rematar a exposición: María José e Ana 

 
que recolleron as nosas desfeitas de material, Antonio 

que dirixiu a maqueta, Manuel Fernández Doallo que nos adicou dous días de traballo, e moi especialmente a Manuel Vilas Tobío

 encargado do mantemento no museo que nos orientou, facilitou utensilios e mantivo unha grande condescendencia con tódolos nosos requirimentos.

Achegámosvos unhas fotos dos rapaces durante a inauguración, se vos gusta e queredes ver máis, xa sabedes, no Museo do Pobo Galego en Santiago ata o día 15 de decembro que remata a exposición.

MULLERES DO S.XVII: MANUELA ESCAMILLA

“Iou sun Manoliiiitaaa.... a muller das mil caras”

(traducido do goianés: “Eu son Manoliiiitaaa.... a muller das mil caras”)

Ser muller no século XVII non era doado. Eu fun afortunada, puiden traballar no que máis me gustaba: o TEATRO e dar vida a distintas personaxes. Velaquí tedes un exemplo de todas as “mulleres” que fun.

LIÑA DO TEMPO

Para os que nos adicamos a isto da ensinanza é fácil comprender a dificultade que entraña situar aos alumnos destas idades no espazo e no tempo. Antes de iniciar o traballo pensamos que representar de xeito gráfico o desenvolvemento histórico da comarca axudaría a súa comprensión, e moito máis se eles decoraban os gráficos. Decidimos pois decorar as escaleiras do centro cunha “liña do tempo”, iniciándose coa aparición do ser humano fai catro millóns de anos, amosando as primeiras ferramentas líticas das que en Goián se atoparon gran número delas, ata a idade moderna, época na que se construíron os fortes. 

 

 Procuramos utilizar imaxes representativas de cada época que se atoparan na zona, moitas delas para visitar ou xa visitadas polos nosos alumnos na actividade que chamamos “Taraes”,

nome que o historiador Manuel Fernández de Goián daba a esta parte do río.

. Quédanvos aquí unhas pequenas mostras do traballo, se queredes ver o resultado final estades convidados a achegarvos ao CEIP Pintor Antonio Fernández para velo.

O FORTE DE S. LOURENZO E A SÚA INTEGRACIÓN NOS USOS E COSTUMES DA ZONA

No traballo de investigación do noso alumnado, descubrimos que a presencia dos fortes, en particular o de San Lourenzo, está no imaxinario colectivo dos habitantes da zona e crea unha sinal de identidade. As veces utilízanse símbolos presentes no forte para identificarse como grupo. Tal é o caso do uso de un dos escudos que flanquean a entrada do forte de San Lourenzo e que representa ao Gobernador militar de Galicia naquel momento, como escudo do equipo de fútbol da localidade.

O forte ou castelo como adoitan chamalo os veciños, deu nome a gasosas ( EL CASTILLO), que logo tiveron que renomear por coincidir con outra marca de leite de ámbito estatal. Os veciños acudían ao forte a sacar fotos os días sinalados, o pintor Antonio Fernández representaba nos cadros a entrada do forte; a Concellería de Cultura do Concello de Tomiño utiliza como anagrama parte da planta do forte, tamén formou parte de carrozas do entroido goianés, e mesmo aparece nas etiquetas dos licores de augardente que se comercializan na zona. Sen ir máis lonxe, neste ano de 2013 a Asociación de Comerciantes de Tomiño (ADETO) utiliza nas súas propagandas cadros do forte pintadas por A. Fernández.

 

 O Goián Fúltbol Club, utiliza un dos escudos da entrada do forte de S. Lourenzo como identificador do grupo deportivo. A emigración a América, sobre todo Brasil e Estados Unidos foi moi forte a principios do século pasado, chegando a fundarse en Nova York un Goián F.C., e o escudo da entrada do forte de S. Lourenzo  paseouse polos campos de fútbol neoyorkinos.
 O Goián F:C: de New York  foi campión da liga hispana no 1925. 

A FIASTA

Logo de recuperar, no século pasado, o forte de San Lourenzo para a propiedade pública, e ante o estado de abandono que representaba pois as autoridades non apostaban polo súa recuperación, un grupo de veciños, inicia a recuperación do espazo para celebrar unha festa, en goianés dise FIASTA, con actividades lúdico-educativas que se celebrou durante varios veráns.

A TOPONIMIA DOS FORTES

A toponimia aporta datos relevantes sobre a historia e os usos e tradicións dos lugares. Os nosos alumnos fixeron unha investigación a partir dos topónimos  próximos aos fortes. Unha gran apartación foi a que nos fixo Pablo Pousa, que presentou nun plano os nomes de fincas moitos xa descoñecidos polo veciños. Houbo tamén quen aportaba teorías curiosas para explicar ditos topónimos. Por exemplo hai quen asocia o Pibidal con pebidas de ouro, ou Medos co temor.

Podedes ver unha foto aérea cos nomes e unha presentación coa explicación que os nosos alumnos fixeron logo de investigar sobre os termos.

Para pasar as páxinas preme sobre a imaxe inferior:

Os nosos CONTOS MODERNOS

               Estudando os escritores e escritoras do S. XVII, descubrimos a Perrault e os seus contos clásicos. Ocorréusenos a idea de facer uns contos modernos, baseándonos neles; pero modificándoos desde a perspectiva de xénero.
             Os nenos e nenas puxeron a súa imaxinación a funcionar  e o resultado foi este libro, encadernado de xeito artesanal por Emilio Insua García de Viveiro. 

A LENDA DA ESPADA DO MOURO

Stop Motion da lenda goianesa "A Espada do Mouro" realizado co alumnado de 4º de Primaria durante o mes de outubro do 2013. Adaptamos a lenda, deseñamos as personaxes e os decorados e con moita paciencia e moitas risas fomos construindo esta superproducción foto a foto. Pablo e Pío de Deica Audiovisual dirixiron o obradoiro e encargáronse da montaxe final. Este foi o resultado. Desexamos que a gocedes tanto coma nós. Xa nos veredes nun chimpín polo Festival de Cans.

ALCUMES OU ALCUNHAS

Os alcumes ou alcunhas que din no portugués, son un xeito de sobrenome que identifica nos nosos lugares a persoas ou grupos familiares. No Baixo Miño e Cerveira son moi afeccionados a poñer este tipo de sobrenomes que no caso de Goián leva implícito moitas veces a variable dialectal do goianés.

Dado que, como dixemos, afecta a grupos familiares e polo tanto son herdanza, pensamos que facendo un seguimento dos mesmos poderiamos atopar algún que tivese relación cos fortes.

Armados cunha ficha de recollida de alcumes, os nosos investigadores perseguiron a tódolos informantes que tiña unha certa idade para recoller tamén alcumes que xa estaban perdidos ou esquecidos.

De tódolos alcumes de Goián fixemos unha base de datos que está a vosa disposición, máis abaixo veredes como consultala, tamén podedes consultar en formato pdf as fichas dos investigadores cerveirenses que fixeron un moi bo traballo.

Revisados todos atopamos dous alcumes de familia en Goián e Soutelo que claramente teñen relación co tema que tratamos: FACHEIRO e GRANADERO.

GRANADERO: Grandero no exército, era o portador das granadas. Suponse que este alcume ven de algún membro do forte ou dun familiar.

 

FACHEIRO: Famila que sería encargada de facer os fachos e de acender o lume no monte dos Fachos, para avisar dos perigos.

Podedes velos na seguinte foto de finais do século XIX ou primeiros do XX, tamén escoitar a dous dos membros desta familia na actualidade no apartado de Contos e Lendas, son Araceli e a súa neta Xulia.

Deixámosvos un par de exemplos das fichas de recollida, neste caso dos compañeiros de Cerveira e debaixo un listado onde teredes acceso, tanto a base de datos como as fichas das alcuhas de alumnos de Vilanova.

Fichas e base de datos (feita en Openoffice), preme no nome

TABLA DA BASE DE DATOS- CATARINA 3ºB - GONÇALO  -  TIAGO CABODEIRA - RODRIGO - BEATRIZ MANUELA - CAROLINA - CATARINA - EDUARDO - JOÃO CERDEIRA - JOÃO JÚNIOR - LUÍS - SARA

A CONTENDA DOS LABRADORES DE CALDELAS

 Esta obra de teatro de 433 versos, parece que foi escrita polo licenciado Gabriel Feixoo de Araúxo no 1671, foi publicada por Fermín Bouza Brei no 1953 co título: ENTREMÉS FAMOSO SOBRE LA PESCA EN EL  RÍO MIÑO.
 A aparición desta obra, supón a confirmación dun teatro galego nos Séculos Escuros, non vencellado ao entroido nin a celebracións litúrxicas.
 A obra parece baseada nun feito real, contenda que seguramente xurdiría a miúdo logo da independencia de Portugal no 1668. Conta como un fidalgo portugués entra en litixio  por tentar facer o dobre de lances no río que os galegos, con liorta de por medio, remata a obra cun baile de confraternidade.

 Para rematar o curso e no festival que pon fin ao mesmo, os alumnos de sexto representaron unha adaptación da Contenda feita polo seu titor: Antonio Fernández Bahamonde, acurtando o número de versos e trasladando os feitos a zona de Goián.

Danza de Espadas de Baiona

E xa que durante o desenvolvemento deste proxecto estudamos os diferentes oficios e estamentos sociais quixemos aproveitar a saída de fin de curso do Segundo Ciclo de Educación Primaria á vila costeira de Baiona para profundizar na súa Danza de Espadas. A primeira noticia escrita que se ten sobre este baile figura nun documento que se conserva no arquivo municipal que data do ano 1595. A danza debe a súa orixe ao antigo gremio de mareantes, de histórica tradición nesta Real Vila. Pode ser bailada por casi 50 homes que portan unhas espadas coas que compoñen distintas figuras. O resultado da montaxe da danza por parte do alumnado de 3º de Ed. Primaria amosámolo no Festival de Verán do cole e quedou do seguinte xeito. Grazas Anxo.

DANZA DE ESPADAS. FIN DE CURSO 2013.

XOGOS DO SÉCULO XVII

O xogo nos animais, entre eles o home, cumpre unha función de integración do entorno no que se desenvolve o infante, preparando a estes para o desenvolvemento na vida adulta.

Os alumnos de cuarto coa dirección do mestre Miguel Romero estudaron os xogos no século XVII, elaborando un mural e un vídeo sobre o tema. 

Os cantos, coplas e romances de cego.

      Coincidindo cos Séculos escuros e a decadencia do uso culto da lingua e cultura galega, a música tradicional pasa a ter unicamente como vía de transmisión a oral, e non podemos máis que reconstruíla a través das panxoliñas, cantos de berce, de cego e outras mostras musicais que chegaron até a actualidade. É por isto que escollemos os cantos de cego como representante da música popular do século XVII para o desenvolvemento do proxecto no ábito musical nestes últimos meses de curso. 

     Xa no mesmo códice calixtino aparecen referenciados músicos cegos animadores do camiño de santiago. Esta vía de peregrinaxe vai tamén enriquecer o desenvolvemento dos romances. Os instrumentos típicos destes cantos son o violín ou a zanfona, e ás veces levaban acompañantes (en ocasións levando estes percusión) e así xuntos ían ás festas e romarías, lugares de encontro da nosa xeografía co soporte inconfundible das súas historias e sucesos, mesmos crimes. Para que a xente non perdera o fío do que se estaba narrando As persoas invidentes levaban un ou varios cartelóns grandes, chamados maltrañas, que representaban imaxes do relato que ía cantando o intérprete. No cartelón, o “moinante" (rapaz ou persoa que levaba a maltraña e guiaba ao cego) ía sinalando co punteiro o debuxo do texto que relataba o cantor e o texto escrito correspondente que acostumaba estar na parte inferior do debuxo.

 

      Eran moi populares, sobre todo cando noutrora non existían os medios de comunicación de masas.Os seus romances e coplas foron gardados na memoria e transmitidos de xeración en xeración ata os nosos días.

      Foi Tino Baz neste caso o que durante a nosa Semana das Letras instroduciunos no coñecemento deste tipo de  xograres e nos fixo partícipes de moitos cantos. Xunto a el preparamos o noso propio romance. Escollemos o poema de Darío Xohan Cabana "A historia da lingua", adaptámolo e debuxamos as coplas para a maltraña. O resultado foi o seguinte. Grazas Tino, un pracer aprender contigo.

PREMEDE AQUÍ  PARA VER VÍDEO DO ROMANCE DA LINGUA

     

MÁIS OFICIOS

SÉCULO XVII, oficios, artesáns, cantar de cego, … esta semana das letras non podía ser doutro xeito. 

Argallamos a maneira de poder achegar ao alumnado aos antigos oficios, algúns dos poucos que quedan e que aínda se conservan. 

Aproveitamos para dar as GRAZAS a todos e todas aqueles que contribuiron a que esta semana fora tan iliustrativa.

 

OLEIROS

Despois de tanto tempo esperando, por fin, OS OLEIROS chegaron ao cole.

Dende NIÑODAGUIA chegounos barro do bo, imaxes e a información precisa 

para poder comezar.

 

Montamos un pequeno expositor 

 onde se recollen os pasos que hai que ir dando para ter rematada 

unha peza de barro.  

PASOS A SEGUIR

1.- EXTRAER A ARXILA

 

2.- TRITURALA

3.- PASALA POLA AMASADORA para quitarlle as burbullas.

5.- SECADEIRO sécase a

temperatura ambiente

4.- TORNO, con ou sen molde

6.- FORNO, onde se cocen as pezas

7.- PEZA REMATADA

 

Tamén puidemos ver as imaxes dos fornos antigos,

fornos comúns que eran empregados por todo o pobo e que ían con CODIA DE CARBALLO ou TOXO.

Unha vez que asentamos todas estas ideas, madurámolas e comezamos co traballo máis creativo.

GRAZAS AOS OLEIROS DO PAÍS, GRAZAS AQUILINO'S &VANESA.

PESCADORES 

Iniciámonos neste oficio visitando, en Vilanova de Cerveira, un coidado e exquisito AQUAMUSEU, museo que recolle en nove aquarios os diferentes peixes que podemos atopar no Río Miño así como unha sala onde aparecen os diferentes aparellos de pesca que se levan empregando dende hai décadas.

Aquamuseu    Vilanova de Cerveira

Pero, sen dúbida, unha das imaxes que máis nos gustou foi poder disfrutar uns minutos coa parella de LONTRAS, único mamífero en perigo de extinción que convive no río con outro tipo de animais. Así a vimos:

 

Xa mergullados neste oficio comezamos a nosa particular exposición sobre todo o que aprendimos. Xurdiron termos como: nacemento do Río Miño, Océano Atlántico, zona alta, media, baixa e estuario, pesqueira, caneiros, nasas, rede, viturón, esparavel, carocho ... A todo esto, ademáis de darlle nome demos explicación e deseñamos ilustracións para o noso mural.

Aquí tedes o proceso:

 

 

 

 Para complementar o traballo fixemos un CAROCHO

ou polo menos intentámolo.

Finalmente e, para dar por rematado o traballo de investigación tivemos a sorte de poder contar cun invitado de excepción, MANUEL, pescador dende case antes de nacer, coñecedor de boas artes e maneiras, e, que non tivo reparo en contarnos e mostrarnos como e en qué consiste esta cada vez máis complexa e castigada ARTE DA PESCA.

Estas son algunhas das imaxes coas que nos quedamos:


 

Manuel trouxonos ao colexio unha fermosa rede  que empregan para a pesca.

Xa que a tiñamos a man, aproveitámola para colgar os peixes que fumos vendo ao longo deste traballo: LAMPREA, SOLLA, TROITA, SALMÓN (disque é o rei do río), ANGUÍA ...

MANUEL E ENLACE, MOITAS GRAZAS POLA COLABORACIÓN!!

PLANTACIÓN

 Logo de pasar o diluvio, sae o sol e imos a poder ter unha xornada de plantación. Todo o curso coidando nas plantas para ver chegar este momento. 

 Plantamos en dous lugares distintos coa colaboración dos axentes do SEPRONA e da  Comunidade de Montes de Goián    que nos apoiou dun xeito insuperable, aproveitamos para darlle as gracias e decirlles que estaban moi bos os bocatas e o chocolate.

Nun terreo da Comunidade de Montes próximo a escola fixemos o viveiro de plantas das landras de carballo e sobreira recollidas no Forte de San Lourenzo e que transplantaremos o curso que ven. Noutro tamén próximo a escola fixemos outra plantación con árbores aportadas pola Comunidade de Montes.

 Saímos todos da escola e ao chegar ao semáforo do Punto dividímonos para cada lugar de plantación.

 

Empezamos explicando e organizando o traballo de marcar e facer furados, os maiores apandaron co maior esforzo.

  

 

Rematada a primeira quenda, cambiaron os grupos de lugar de plantación

 

 e chegaron os de 1º e 3º que plantaron por parellas de distintos cursos.

 

 

Unha vez rematada a tarefa, recollido todo o lixo e regadas as plantas, volvemos a escola cansados, pero impacientes por transplantar os carballos e sobreiras o curso que ven.